Skip to main content

Tubig

NAKATOKA sa ‘kin ang pagbabayad ng tubig para sa bahay. Kayang-kaya ng bulsa ang pumapatak na P500 lang sambuwan. Sulit na sulit naman ang bayad—pampaligo ng mga aso ang naipambanlaw sa washing machine, pandilig ng halaman ang pinaghugasan ng pinggan o pinaghandaan ng lutuin. Pati hugas-bigas, mapapakinabangan pa ng mga halaman sa paso.

Binata pa raw si Ama nang sa artesian well siya sumasalok para pumuno ng santuong sa araw-araw. Baka katumbas ng sambariles na krudo ang isang tuong. Naglalaman ang bawat bariles ng 42 gallons o 159 litro—kasukat ng isang tabo o bote ng Coke litro ang sanlitro.

Kasukat ng siyam na puno ng niyog ang inihulog na mga tubong bakal sa kailaliman ng lupa hanggang makasuksok sa aquifer o likas na imbakan ng tubig sa kailaliman ng lupa. May kabigatan ang pambomba ng tubig (tatlong metrong habang solid na lawaan) na karugtong ng naturang siyam na pirasong bakal na sintaas ng niyog.

Para daw makakalas ang kili-kili’t matutungkab ang gulugod sa sunud-sunod na pagtimba ng tubig. Ikakapit ang kanan o kaliwang kamay sa mabigat timbaan, iaangat, ibababa. Angat-baba-angat-baba-angat-baba. Parang hinahatak daw ang kalamnan sa baywang sa pagtimba. Kapag nangawit ang kanang kamay, kaliwa naman ang isasalang sa ganoon pa ring rhythm at imbay ng katawan.

Para daw dahan-dahan, napakahirap na pagbunot at pagsakyod ng baling sungay o balisong. Ganoon daw ang pagtimba. Ganoon daw ang masasalin sa muscle memory mula sa ganoong gawain. Anong uring kaalaman ang ilalaman sa laman ng ganoong gawain?

Abot lang sa 13 kilo ang bigat ng sambaldeng tubig. Sampares na balde na isisingkaw sa balagwit o pingga— apat o limang buko ng tilad na kawayan ang haba. Hindi basta kawayan. Dapat na uring bayog o tinikan na lalong pinakunat sa apoy at unti-unting hinubog para maging mainam na pingga o shoulder pole. Kailangang higit sa 26 kilo o mga 60 libra ang load-bearing capacity o kakayaning bigat ng pingga.

Lagpas lang daw sa isang kilometro ang layo ng igibang poso sa pagdadalhang bahay. Salitan lang daw ang kanan at kaliwang balikat sa pagbalagwit. Para pantay lang ang parusa at kikimkiming pananakit ng kalamnan sa gulugod, leeg at balikat.

Sandosenang balikan lang daw, puno na ang tuong. Sapat na ang naisaling laman para sa isang araw na pangangailangan sa tubig.

Kapag nasimulan ng alas sais ng umaga ang igib, tapos daw ang igiban bago pumalo ang alas nueve. Nakakasumpong daw paminsan-minsan ng magpapaigib. Dalawang piso isang hakot. P24 ang katumbas ng isang tuong na pinuno hanggang umapaw sa loob lang ng tatlong oras.

Papatak pala ng P720 sambuwan ang halaga ng pang-araw-araw na pangangailangan sa tubig ng mga panahong iyon. Mga taon ng 1970.

Parang katad daw na hasaan ng labaha ang kalamnan sa likod at balikat ni Ama nang una silang magkakilala ni Mama.

Ikatlo ako sa kanilang naging supling. Natokahan nga na magbayad ng tubig. Tubig na mula sa gripo, sampihit lang meron na. Kayang-kaya ng bulsa ko ang parusang P500 sa sambuwang konsumo ng tubig. Asenso na talaga ngayon.

Comments

Post a Comment

Popular posts from this blog

ALAMAT NG TAHONG

SAKBIBI ng agam-agam sa kalagayan ng butihing kabiyak-- at kabiyakan, opo-- na nakaratay sa karamdaman, ang pumalaot na mangingisda ay napagawi sa paanan ng dambuhalang Waczim-- isang bathala na nagkakaloob sa sinuman anumang ibulwak ng bibig mula sa bukal ng dibdib. Pangangailangan sa salapi na pambili ng gamot ng kapilas-pusong maysakit ang nakasaklot sa puso ng matandang mangingisda. 'Di kaginsa-ginsa'y bumundol ang kanyang bangka sa paanan ng Waczim. Kagy at umigkas ang katagang kimkim noon sa kanyang dibdib: "Salapi!" Bumuhos ng salapi-- mga butil at gilit ng ginto-- mula papawirin. At halos umapaw sa ginto ang bangka ng nagulantang na mangingisda, walang pagsidlan ang galak, at walang humpay ang pasasalamat sa mga bathala. Nanumbalik ang kalusugan ng kabiyak ng mangingisda. At lumago ang kabuhayan, naging mariwasa ang magkapilas-puso na dating maralita. Nilasing ng kanyang mga dating kalapit-bahay ang mangingisda-- na hindi ikina...
Post a Comment
Read more

Cal y canto con camote

FENG shui (literally, wind water flow) lore has it root crops embody a hidden store of treasures. Say, a local food conglomerate needs yearly 35,000 metric tons of cassava for livestock feed-- the available local supply falls short of 13,000 tons. Cassava granules sell for around P9 a kilo. Demand for the same root crop to be used in liquor manufacturing is hitting above the roof. Why, raising cassava is a no-brainer task— this is one tough crop that can grow in the most hostile patches of earth, providing sustenance for ages to dwellers in sub-Saharan parts of Africa. While the hardy cassava is nearly pure starch, the lowly sweet potato or kamote is considered by nutritionists as a super food, the most nutritious of all vegetables— kamote levels of Vitamin A are “off the charts, rich in antioxidants and anti-inflammatory properties.” A fist-sized kamote can supply a day’s dose of glucose to fuel the brain, muscles, and organs, so they claim. Count the country lucky...
Post a Comment
Read more

Wealth garden

‘TWAS CRUEL as smashing a budding green thumb: some years back, an abuela warned me about letting any clump of katigbi (Job’s tears or Coix lachrymal jobi for you botanists) from growing in our homeyard. That grass with rapier-like leaves that smelled of freshly pounded pinipig supposedly invited bad luck and sorrows—why, that biblical character Job wailed and howled a lot, didn’t he? (But was later rewarded with oodles of goodies, wasn’t he?) Then, I came across some arcane text that practically goaded folks to grow katigbi in their gardens—why, there’s a starchy kernel wrapped shut in the seed’s shiny coat. A handful or more of kernels could be cooked as porridge. Too, one could whisper a wish upon seven seed pods, throw ‘em pods in running water—a river or stream—and the wish would be granted! I was warned, too, about planting kapok or talisay trees right in the homeyard—these trees form a cross-like branching pattern. Pasang-krus daw ang bahay na kalapit sa puno ng kapok, tal...
Post a Comment
Read more