MANGKOKOLUM!

MERON bang aso na sasagpang sa amo kapag hindi pinakain? Wala yata. Aba, sinaunang paniwala na bawas sa malas at masamang karma ang pagpapakain sa aso. Nagbabadya nga ang magandang kapalaran at tagumpay kung makakasalubong ng aso na may sakmal na pagkain sa bunganga… Sa ilang nayon ng Pambuan sa Gapan, Nueva Ecija natatandaan pa marahil ang kung ilang himala-- nagpagaling sa mga maysakit, nagtaboy ng mga mandarambong at nagbungkal ng nakabaong gusi ng ginto ang aso daw ni San Roque… Kaya imahen niyong aso ang sinasabitan ko ng tuhog ng sampagita hanggang sa ngayon… maisasama sa paglilitis sa mga Ampatuan at kampon… baka magbungkal ng itinatagong kayamanan… kapag may sinagpang… nilamon nang buhay, tinding katibayan na may magandang kapalaran at tagumpay kung makakakita ng asong may sakmal na tipak ng pagkain. Naumpisahan kasi sa pagpapakain sa alaga… kung sigbin, kailangang duruin ang daliri’t ipasipsip ang dugo… gano’n din raw kung mga kulisap na pambarang ang alaga… mas mainam ngang p...

BAKA matagpuan pa ni Inay sa mga salansan niya ng samut-sari sa eskaparate, aparador, tokador o baul ang nawaglit na larawan… (1)sambungkos halos ng saging, sa unang piling ay katabi ang tagapayong Bb. Elizabeth Lim, guro sa physics … nakangisi dahil nag-iisang tinik at halal na pangulo ng klase, high school algebra champion , kahanay ng pumpon na pawang buko ng rosas. (2)nakatindig na buong katawang kuha kay Shelley Magnaye, naging kasuyo sa kolehiyo… may halimuyak ng hininga ng mga bulaklak ng kape, suha, at mangga ang bibig… nakabahid ang makopa’t takipsilim sa mga pisngi… kambal na milon ang dibdib, batis na mapaglulunuyan ang balakang… diklap ng buntala at talim-balisong sa ningning ng mga mata. Naganyak na ipahalungkat ang ilang nakalarawang gunita matapos marinig ang Manila Hotel lobby string quartet teasing out some months back a 1969 Dennis Yost and the Classics IV standard… “Faded photographs covered now with lines and creases, tickets torn in half, memories of bits and piece...

GINAGAMIT—ginagamot din—ng mga salita ang gumagamit sa mga ito. Gamit na, gamot pa. The choice of words reflects a chosen culture—“and everything that goes with it, ” paglilinaw ng isang kaututang-dila sa Facebook . Heto nga. Sa halip na panata o pangilin, pinili ang kataga na ang katuturan ay nakabatay sa pagiging bihasa sa ilang sining tanggulan— aikido, iaido, kobudo, karatedo… Baka may “pata” (mabilis ang bigkas na tumuturol sa pagpapagal, pagpapagod) sa panata. Tiyak na may nagkukubling “pangil” sa pangilin. Lubusang ibabangon, ilalantad ng misogi harai ang pagpapagal—hindi pagbagal kundi masinsinang pagsisinop sa pinagsanayan. Lalantad pati ikinukubling pangil. Now, culture—usually agar from seaweed plus protein extract from beef-- is a brew of nutrients on which microorganisms can feed, move, live and thrive in. Ganoon din ang pakinabang o silbi ng kultura—mas malinamnam lasapin sa isipan ang “kalinangan” mula “linang” or field of growth and activity -- sa lipunan. Mas masalim...

HINDI pa ipinagbabawal ang mga tanga’t gunggong. Kaya lumabas man sa isang ulat na bawal na raw ang paputok, watusi man o weapons of mass destruction , hindi naman bawal ang paputak. Laway at lalamunan na may itatagal sa maghapon at magdamag na putak ang kailangan upang isalubong sa paglisan ng lumang taon, pagpasok ng bagong taon. Kasabihan nang pinagsanib ng Lumikha ang saradong utak at walang humpay na putak… small minds fit into loudmouths … at naglipana sa paligid ang ganitong kakatwang gunggong na animal. Puputak lang ang inahin na nakalimlim sa pugad kapag may handog na itlog… parang nanganganak ang pangingitlog, hihilab din, iiri bago lubusang lumabas sa puwerta ang pinaghirapan. At patalastas nga ang putak, may bagong lagak na galak—na sagana sa protina. Bawal ang paputok. Hindi bawal ang tanga’t gunggong—mamamayagpag pa ang paputak. Na ubrang tipunin saanmang liwasan, sulsulang pumutak nang pumutak, magsaboy ng halitosis sa hangin… para masabi nga naman ng sambayanan na meron...

GUMAWA ng saltik, isako ang napupulot na mga buto ng talisay… dalhin do’n sa dinayong tiwangwang na lupalop sa hangganan ng Rizal at Quezon… sa 2-3 araw na ilalagi para magpahinga, magpahangin, at kung anuman, ilaan ang maghapon sa pananaltik—sansakong buto ng talisay ang uubusing bala. Himayin bawat yugto ng kislot sa pagsaltik… para maging high-intensity off-the-hip reverse punching… lunge punching… wrist-wrenching, arm-breaking exercises… keep a steady breathing rhythm… keep the mind still yet flowing into each movement until body-mind unity is attained. O, Dennis Fetalino, Bobot Fradejas, Luke Ampil, Ella Gonzales… ano ang tawag sa gano’ng pambata o pampabata yatang paglilibang? Una, reforestation by direct seeding… to nudge a grand grimace of emptiness to break into a grin of trees… to stand for that on which one stands. Ikalawa, qigong… Ikatlo, slingshot punching and arm-breaking techniques of choy li fut. Ikaapat, centering for body-mind unity. Simplicity packs manifold dimens...

SARAP sigurong sampigahin sa bumbunan ‘yang mga guro ng anak mo, ‘tol… para matauhan. Gano’n din naman ang karamihan sa mga naging guro natin. It’s likely they haven’t learned to learn. Kaya yata may nagpasaring, “ Those who can, do; those who can’t, teach.” Umaasa’t umaasam tuloy sa mabubuklat na mga kuntil-butil sa mga aklat… i t’s imparting a scheme so devious on what a kid’s mind ought to think… what’s and whatnots galore. I’d rather have how to think… ‘Yun ang diskarte ng nabanggit na dito. Neuro-linguistic programming. NLP-- to speak in a language of the mind. Kahit madalas o madulas (malaswa-- tumutukoy sa mga gulay na mayaman sa lutein, vitamin A, C and minerals na tinimtim sa tuyong tagunton, binudburan minsan ng durog na sitsaron at sinabawan ng katiting na hugas-bigas) ang ibinubukakang sulat sa pitak na ‘to, talagang mga bumubukadkad na diwa ng kabataan ang inaasinta… there’s profound sense of nurturing responsibility to my readers. I’d rather have their minds in glowing a...

MADALAS sumimple sa aming tanggapan ang nanay na ‘yon, nagbubungkal sa information superhighway , ginagawa ang takdang aralin ng kanyang anak… sinabihan ko minsan-- siya dapat ang balik-eskuwela… anak niya ang magtrabaho. Sa pagtuklas karunungan, bakit magulang ang masasalang at masasangkalan? Sabi nga, finders keepers, losers weepers. Musmos lang ang sinusubuan… kahit naman mga inahing ibon, sinusubuan ang kanilang inakay. Pero inakay na hindi makalipad ang kailangang lumulon at magsalin sa sariling katawan ng sustansiya ng nilulon. Kahit naman sa salpukan, hindi kailanman lumusob sa gitna ng ruweda si Pacmom para lansagin ang katunggali ni Pacman… sa pagkabata, masayang matutong tumindig sa sariling paa, lumakad ng sariling hakbang… We merely guide them to learn to learn… and that’s the bedrock of neuro-linguistic programming (NLP)… uh, that’s how we inculcate critical thinking and responsibility in our children… they have to think for themselves. NLP must-have basic: a 500-volume l...

“Grace isn't a prayer before a meal. It's a way of life.” AN’DALI talagang magtaboy ng biyaya’t magandang kapalaran na papasok sa alinmang tahanan, ‘tol—ipagpag lang sa harapan nito ang alikabok, putik o dumikit na dumi sa sapin sa paa… such a deadly curse . Naasaad sa Kasulatan ang ganitong paraan ng mga mananampalataya… hindi na lang tumatalab— marami kasing pekeng Muslim at Kristiyano, faith is just a lame excuse, a criminal alibi for their ilk. Kakaiba ang natutunan… ipagpag kahit ilang ulit ang magkabilang paa sa tagiliran ng sikmura, tuhod, dibdib, sentido ng dadaluhong…mabisa talaga… renal failure or cardiac failure ang kasunod… paraang taekkyon mula Korea. Iba ang paniniwala sa India para mahikayat na lubusang manatili sa pamamahay ang sangkatutak na biyaya… ang mga bahagi ng pamamahay ay inilalaan sa iba’t ibang bathala at bathaluman… lares et penates , the household gods in a Roman abode. Kapag umiiral ang ganoong paniniwala at pagtitiwala, tiyak na gagawing masin...

PABORITONG kagamitan ni Leatherface ng pelikulang “Texas Chainsaw Massacre” at ng angkan ng mga Ampatuan sa Maguindanao para lambingin hanggang magkagutay-gutay ang kanilang mga biktima: (1) Backhoe (2) Chainsaw (3) Weapons of mass destruction (4) Machete (5) Jackhammer Ipadala ang inyong sagot sa (punuan po ninyo ang puwang) para sa mga Smart, Globe, Talk n’ Text, and Sun subscribers… limpak-limpak na milyones at assault weapons na nakalkal sa iba’t ibang mansion ng mga Ampatuan ang gantimpala sa mananalong texter! Isa lang ‘to sa mga sapak na paraan para maisali ang sambayanan sa makupad-pa-sa-kuhol na usad ng paglilitis sa nabanggit na angkan… Titipak ng milyones ang telecommunications companies, titipak din sa kita ang broadcast network na maglalabas ng isinasagawang paglilitis… na tiyak na mas tatagal pa ang bawat kahindik-hindik na kabanatang tigmak sa murahan, barilan, gahasaan, dugo’t pira-pirasong laman kaysa 10 telenovela. Sa mahigit 90 milyong populasyon ng bansa, natukoy ka...

MONEY begets money, sure. Second thoughts sa monay can be pesky. Napasama minsan sa lupon na sasala sa mga isasagupang kandidato laban sa mga nakaluklok sa isang siyudad ng Metro Manila… kabilang sa mga kinaliskisan ang isang tumama daw sa lotto, P30 milyon… naubos lang daw… ipagkakatiwala ba ang kaban ng bayan sa tulad nitong hindi matuos kung saan nalustay ang sariling salapi? Sa isang panig ng Antipolo, tumipak naman ang isang tsuper ng aabot sa P50 milyon… dalawang sunod na jackpot… nilooban ang pamamahay, patay na walang kalaban-laban… Fu Hao ang ipinangalan sa kuting ni Toyang … “mayaman na, makapangyarihan pa” ang supling ng “sibasib-dragon ng patalim”—‘yun ang katuturan sa pangalan ng mag-ina. Inilapat para hindi mawaglit sa isip ang mga inaarugang pagpapahalaga sa buhay. “Seek—and you shall find-- and all these things shall be added unto you…” ang inuusal na awit bago dumulog sa hapag-kainan… Kahit baratilyo lang, kani-kaniyang tawaran pa kasi, ‘Tol… At dalawang halimbawa ...

FOR a happier family—tops as Filipino source of happiness according to a recent survey—tend to the eastern part of the household… feng shui lore ascribes east as seat of family matters. Eastern downside, ah, it’s also a source of legal tangles and pesky nuisance like gossipmongers and brainless blabbermouths… with the sun at their backs, all they’ll see are shadows and darkness. The east also covers nutrition, health, and healing—the sector where elaborate obeisance is done to the sun, pick one beacon light as apt for daily salutations… (1) Amaterazu-o-Kami who gifted mankind with rice and to whom ancient warriors paid homage to; (2) Och the angel who blesses those who invoke her with 600 years of robust health; (3) Sorath the sun demon who also bears the ominous 666 and presides over lottery draws, lotto 6/55 including… wink, blink, clink… location, location, location… place your bets (three sets would do nicely) at a lotto outlet dead-smack basking in the morning light to obtain a t...

NO longer a question for my old geezer mom who tuned in to “radio gaga, radio ka-ka, radio blah-blah” back then… she reasoned that the noise box don’t demand you to stay off household chores to get an earful. You can still keep busy and get things done. Too, newscasters Harry Gasser and Angelo Castro are no longer around, you’ve got to have a cast-iron tummy to tough through execrable timbre and tenor of voices spouted by the likes of… uh, they’re handsomely paid for such hideous ear-wrenching blabber… networks putting money where the mouth is but golf clubs, irons would do, ought to be used more often in putting, preferably whacking their mouths… or braining ‘em. Kahit kasuka-suka’t kasuklam-suklam man ang tilaok, busina o ilandang ng halitosis nina, uh, dapat maging asero talaga ang sikmura. Kaya mas mahihilig sa panonood ng ninenok. Napanood ang “Kinatay” nina Bing Lao at Brillante Mendoza, and it pointed up impressions of evil as dim, drab, dingy, so banal and threadbare. Gano’...

GO ahead, education top honcho Armin Luistro tells Antonio Calipjo Go who threw in the towel—rather than a yama arashi neck-breaker hurl on so-called authors and writers of textbooks—after getting ganged for pointing up the errors of their ways. Probably, the fitting room for errors those authors— most tote strings or leash of letters after their names as bomb sniffing dogs do with chains—have inadvertently woven chockfull into textbooks, that room is about to be rebuilt into something as huge as a Mall of Asia… for easier accommodation. Kahit karumal-dumal, walang kalibog-libog ang pagkakasulat ng mga naturang aklat, milyones kasi ang tinatabo ng mga naturang nagsusulat daw . Lousy writing pays megabucks. Utol ng yumaong astig na editorial writer Gerry Gil—Avelina Gil of Phoenix Publishers-- ang isa sa mga nangahas na pasulatin ang inyong imbing lingkod ng mga ilalaman sa ilang aklat nila para sa mataas na paaralan noon. Nangahas na rin si Rogelio Mangahas of Sibs Publishing— na ipa...

BAKA balde-balde ( English for battalions of buckets, not pail-pail or “major-major ,” pwe-he-he-he!) ang itinurok niyang pampamanhid sa bumbunan upang mapawi sa ulirat ang pagkawala ng kanyang pamilya… ilang buwan na inilublob ang isip sa Rizal Park Chess Club … nagsunog ng kalupi’t bulsa sa walang pangiming pusta, aanhin pa’ng pera kung walang pag-uukulang anak o asawa? Nahimasmasan din marahil o lubusang naging mamad ang isip nang magbuhos ng puhunan at panahon sa pagpapatayo ng resort sa isang liblib na bahagi ng tinutuluyang lungsod… do’n na kami nagkahuntahan, lumantak ng inihaw na alumahan, asin, kamatis at umuusok na kanin… nagkatunggaan katagay ang kanilang punong-lungsod… Na kailangang humugot ng pera mula sariling lukbutan o humiram mula likom na amilyar sa lungsod upang magbigay ng lingguhang pakimkim—tig-P500 yata-- sa mga nagsasadyang totoo’t huwad na peryodista sa kanyang tanggapan. Gawi sa giyera ang pagsulat ayon kay Voltaire, kaya dapat lang suklian ng hazard pay at...

PAST customary peck on neck—too high an aim for one who goes for peck, peck below—Estella, trader-entrepreneur from Seoul re-introduced me as her “long lost boyfriend.” On top of such introduction, why, she usually prefers me atop her, she rues aloud that she can’t take me out on a date—uh, that’s short for accommodate and inundate hers. Welcome my rules she has to—“take a number; fall in line; I’ll get to you after I’m done with the others or after they’re done with me, whatever comes first, but they usually come one after the other; wait to be sated.” But there are no hard and fast rules when a gorgeous damsel like her wants it hard for a member of good standing… She’d still pry why I turn up kim chi with local chillies—they pack a lot more conflagration and fiery flavor over jalapeños, habaneros or Cantonese capsicum. Cuisine ought to be arson in reins. Nope, she didn’t query why I’d always lap up a raw meaty Korean yummy, something called bulbolgogi . Pry on she would why I picked...

WITH the opening chorus of “Jellicle Cats” filling in the silent calm of morning, passing palaver over the phone with my grand daughter Musa took more than the usual three minutes. She was in a bubbly mood, plying phrases as any child would blow bubble after bubble… or babble that should make sense and stir sweetness into a heedful grandfather. For months, the strains and ditties off “Cats” she had grown familiar to, did passable ballet leaps and passes as she sang along, those were missing. Kids can’t handle a DVD with kid gloves… it must have been her claws or paws that scratched her only copy, a hand-me-down from her old geezer’s collection. Without her “Cats,” she had to turn to “Phantom of the Opera” and sing “Think of Me.” Or do a gibberish version of “On My Own” from “Les Miserables.” She was fed a steady diet of U2’s “Joshua Tree” and “Rattle and Hum” plus generous portions of Johann Sebastian Bach concerti when she was still in her mom’s womb… ay, one Albert Einstein was a hug...

MATUNOG, malutong na “Opo!” ang madalas, madulas na namumutawi sa bibig ng apong Musa. Natutong gumalang… train a child in the way s/he should go and when s/he is old, the train just keeps going, going, and going on and won’t be derailed from its tracks. Sa susunod na mga aralin, iba pang mga anyo ng paggalang ang nakatakdang mapulot ng lumalaking paslit… reiki mula sa mga katagang “paggalang” ( rei ) at “lakas ng buhay” ( ki ). Pagmamahal na bihis daw sa payak na kasuotan ang pitagan—na mahihinuhang mula naman sa “gaan ng pita o puso”. Mas malalim na katuturan ng paggalang. An easy, breezy, light-hearted demeanor is at the core of courtesies … Mauungkat din na ang reiki o paggalang sa lakas ng buhay ay isang sinauna, mabisa, likas na pamamaraan upang lapatan ng lunas ang iba’t ibang sakit at karamdaman sa katawan. To heal is to make the disparate and desperate whole—to integrate, to bring together the missing or broken parts. Integrity is to wholeness, corruption to the sick, decay...

BALISONG at tipak ng hasaang karborondum ang binili sa katayan na paradahan din ng baka, kambing, baboy, katutubong manok… meek minions delivered by their leaders to the, uh, “slaughter is the best medicine.” Kung P100 kasi ang halaga ng isasalya, P11 ang karaniwang balik na kita… aabot sa P14.40 kung ilulutong pagkain, ititingi, ay, both God and Mammon dwell in the retail —batay ‘yan sa konserbatibong tuusan batay sa mga presyong umiiral sa mga huling taon ng dekada 1990. Hindi naman kikitain mula ititinging kalakal ang mas mahalaga. Kahit medyo makunat at katiting ang taba, sikat sa lasa ang bakang Batangas—na hinahango ang iba mula Masbate, Mindoro…. Kumpay o samut-saring damo lang kasi ang pagkain ng mga ito— and grass-fed beef is a lot healthier and safer than the grain-fed counterpart shot through and through with growth hormones and wide spectrum antibiotics. Medyo mas mataas ang presyo ng bakang kumpay o native organic cattle kaysa sa mga naglipanang angkat mula Australia… p...