PEBRERO 2003. Matindi ang mga kasabay ng dinireheng dula ng anak kong babae. Topak ng isang bayani ang isa, mapapanood sa CCP. Kabaklaan ang isa pa- ilalabas ng PETA.
Nagbungkal ang anak sa mga dahon ng gulanit na aklat ng mga kuwentong bayan. Hiniling na isulat ko siya ng dula. Dulang pambata. Kasi, pawang laan sa mga gurang at de-edad ang mapapanood ngayon. Maglaan naman daw kami sa mga bata.
Paslit pa siya nang iregalo ang aklat na iyon sa kanilang magkakapatid. Apat sila. Iningatan ng anak na babae ang aklat. Iningatan sa kung ilan ding yugto ng lipat-bahay. Kasama iyon ng mga nakalibrong komiks ng pakikipagsapalaran nina Tintin, Spiderman, Wolverine, Batman... mga tauhang isiniwalat nina Hans Christian Andersen, Brothers Grimm at Mother Goose. Ah, masinop ang anak kong babae. Kaisa-isang anak na babae.
Santaon lang yata siya nang ipinagsasama sa ilang sukal na bahagi ng UP Diliman, weekends. Manunugis ng paru-paro't tutubi. Mamumupol ng kadena de amor at kalug-kalog. Maghahagilap ng gagamba't kabute. Yuyugyog sa punong mangga't sampalok ng salagubang. Hindi talaga mapaknit sa pagpapakarga. Palahaw ng iyak kahit sandaling ilapag. Kaya biglaan ang akyat-puno/yugyog-sanga/ talon-baba. Dadamputin muna siya. Tigil ang palahaw. Aaluin habang humihikbi. Pupulot ng mga gumagapang nang salagubang. Laruan niya. Natatandaan niya iyon.
Karga ko siya nang upakan ako ng bangag. Galing kami sa serenata. Hindi nakasalag ni nakailag. Sapol ako sa ilong. Sargo'ng dugo. Pinilit kong hindi bumaligtad. Sumadsad - kasi'y may batang kipkip sa dibdib. Magdidilim noon. Nagdidilim din ang paningin ko. Inilapag ang karga. Akala yata ng bugok, suntok ang isusukli ng kinursunada niya. Iglap na binalian muna sa tuhod. Kasunod sa siko. Lumagutok. Bagsak. Ni hindi yata nasaktan. Inigkas mula baywang ang kortapluma, sabunot ang buhok ng hindot na kupal -- binuyangyang ang leeg, tinolang manok, hindi makapiyok, titigok.
Palahaw ang anak, "Papa, uwi na. Papa, uwi na."
Buhos ng tubig-lamig sa tuktok ang narinig. Umuwi kami. Ni hindi nilingon ang iniwang lasog na kalat -- hilahod na salagubang, kinalas na manyikang hindi makagapang. Hindi mahahagip ni masusundan ng pananaw-musmos ang mga kisap-matang pihit ng pandigmang paraan. Mainam naman. Hindi dapat maglagda ng anino ang kahit iglap na siklab ng dahas. It takes reptilian cold-bloodedness to put to work such efficacy at mayhem.
May 20 tudling na ng ube't molave ang naitanim naming mag-ama sapul sumilip ang araw. Lampas 10 taon na siya noon. Nasa paanan kami ng Sierra Madre. Linggo rin. Alas-diyes na yata ng umaga: paakyat sa tuktok ang araw. Sagad-sigid ang init. Nakakahilo. Nagsusudsod siya ng lupa nang bumalong ang dugo sa kanyang ilong. Balinguyngoy. Tinamaan ng sunstroke. Inakay ang anak sa lilim. Hinagod ng malamig na tubig sa batok, sa ulunan. Tumigil ang dugo. 'Kako'y namana niya sa akin ang ganoong sumpong ng katawan. Mana sa ama ang baltik ng ulo.
Higit 12 taon na siya nang maisipang ikuha ng puting sanggumay-Benguet sa duklay ng punong pino - sa Baguio kami noon. May kataasan ang puno pero maganda't mahalimuyak na gantimpala ang bulaklak-ilap. Inalam lang kung saan naapuhap ang ganoong bulaklak. Itinuro ang pinagkunang sanga, nakayakap doon ang iba pang sanggumay, naghihitik sa talulot-ilap. Napangiti ang anak. Naisip tiyak: umiral na naman ang gawing bayawak ng kanyang ama - yakap-puno, tulay-duklay. Quite risky that, but a father doesn't pay any price for getting and gifting his daughter with such a spur-of-the-moment memento anywhere. Salagubang noon, sanggumay naman sa pagkakataong iyon.
Dalawang punggok na punong pino ang kasama ng natapos na iskrip ng dulang pambata na hiniling ng anak. Sa kagubatang pino ng Longlong-Puguis sa La Trinidad binuno ang huling yugto't ilang tagpo sa dula. Nakasumpong ng mga punggok na pino sa bubong ng kamarin ng mga kagamitang pansakahan. Matarik ang bubong. Pero umiral muli ang gawing bayawak.
Ibinilin kong alagaang mabuti ang dalawang punggok na pino, inanyo sa tig-isang mababaw na paso, ginayakan ng lumot at mumunting lunti sa paligid - bonsai talaga.
Payak ang dahilan sa pagtitipon ng mga ganoong punggok na puno. Huklubang puno ang anyo, munti sa sukat. Pambalik-tanaw sa nakalipas na pilit babalikan. Pampasariwa sa daloy ng masasayang gunita - sa bagwis ng ganoong gunita nakakapaimbulog, nakakagalugad sa lawak ng himpapawid si Peter Pan.
Punggok ang pino pero makapal na ang banakal. May gayak na lumot ang paanan, tulad ng mga dambuhalang pino sa ilang. Masusukat sa dangkal ang iilang mumunting duklay. Na hitik sa gunita ng mga puting sanggumay.
Ah, ganito lang ang masasalat at malalasap mula sa dulang sukli sa lambing ng anak. Ang totoo'y ibinubunyag lang ng manunulat ang kanyang sarili sa sinulat. Nakapaloob sa dula ang katiting na igkas-dahas mula shinkage-ryu kendo - na sa puso lang iglap na naglalagda ng anino ang dahas. Sinahugan ng taimtim na gawain bilang dalangin - such work ethos is love made palpable and enduring.
Mapapanood ang dulang musikal na "Larawang Kapilas Puso" - sa direksyon ni Angeli de los Reyes -- sa Rizal Conference Hall ng St. Raymond Building, University of Sto. Tomas nitong Pebrero 20, 21 at 22, 2003.
Nagbungkal ang anak sa mga dahon ng gulanit na aklat ng mga kuwentong bayan. Hiniling na isulat ko siya ng dula. Dulang pambata. Kasi, pawang laan sa mga gurang at de-edad ang mapapanood ngayon. Maglaan naman daw kami sa mga bata.
Paslit pa siya nang iregalo ang aklat na iyon sa kanilang magkakapatid. Apat sila. Iningatan ng anak na babae ang aklat. Iningatan sa kung ilan ding yugto ng lipat-bahay. Kasama iyon ng mga nakalibrong komiks ng pakikipagsapalaran nina Tintin, Spiderman, Wolverine, Batman... mga tauhang isiniwalat nina Hans Christian Andersen, Brothers Grimm at Mother Goose. Ah, masinop ang anak kong babae. Kaisa-isang anak na babae.
Santaon lang yata siya nang ipinagsasama sa ilang sukal na bahagi ng UP Diliman, weekends. Manunugis ng paru-paro't tutubi. Mamumupol ng kadena de amor at kalug-kalog. Maghahagilap ng gagamba't kabute. Yuyugyog sa punong mangga't sampalok ng salagubang. Hindi talaga mapaknit sa pagpapakarga. Palahaw ng iyak kahit sandaling ilapag. Kaya biglaan ang akyat-puno/yugyog-sanga/ talon-baba. Dadamputin muna siya. Tigil ang palahaw. Aaluin habang humihikbi. Pupulot ng mga gumagapang nang salagubang. Laruan niya. Natatandaan niya iyon.
Karga ko siya nang upakan ako ng bangag. Galing kami sa serenata. Hindi nakasalag ni nakailag. Sapol ako sa ilong. Sargo'ng dugo. Pinilit kong hindi bumaligtad. Sumadsad - kasi'y may batang kipkip sa dibdib. Magdidilim noon. Nagdidilim din ang paningin ko. Inilapag ang karga. Akala yata ng bugok, suntok ang isusukli ng kinursunada niya. Iglap na binalian muna sa tuhod. Kasunod sa siko. Lumagutok. Bagsak. Ni hindi yata nasaktan. Inigkas mula baywang ang kortapluma, sabunot ang buhok ng hindot na kupal -- binuyangyang ang leeg, tinolang manok, hindi makapiyok, titigok.
Palahaw ang anak, "Papa, uwi na. Papa, uwi na."
Buhos ng tubig-lamig sa tuktok ang narinig. Umuwi kami. Ni hindi nilingon ang iniwang lasog na kalat -- hilahod na salagubang, kinalas na manyikang hindi makagapang. Hindi mahahagip ni masusundan ng pananaw-musmos ang mga kisap-matang pihit ng pandigmang paraan. Mainam naman. Hindi dapat maglagda ng anino ang kahit iglap na siklab ng dahas. It takes reptilian cold-bloodedness to put to work such efficacy at mayhem.
May 20 tudling na ng ube't molave ang naitanim naming mag-ama sapul sumilip ang araw. Lampas 10 taon na siya noon. Nasa paanan kami ng Sierra Madre. Linggo rin. Alas-diyes na yata ng umaga: paakyat sa tuktok ang araw. Sagad-sigid ang init. Nakakahilo. Nagsusudsod siya ng lupa nang bumalong ang dugo sa kanyang ilong. Balinguyngoy. Tinamaan ng sunstroke. Inakay ang anak sa lilim. Hinagod ng malamig na tubig sa batok, sa ulunan. Tumigil ang dugo. 'Kako'y namana niya sa akin ang ganoong sumpong ng katawan. Mana sa ama ang baltik ng ulo.
Higit 12 taon na siya nang maisipang ikuha ng puting sanggumay-Benguet sa duklay ng punong pino - sa Baguio kami noon. May kataasan ang puno pero maganda't mahalimuyak na gantimpala ang bulaklak-ilap. Inalam lang kung saan naapuhap ang ganoong bulaklak. Itinuro ang pinagkunang sanga, nakayakap doon ang iba pang sanggumay, naghihitik sa talulot-ilap. Napangiti ang anak. Naisip tiyak: umiral na naman ang gawing bayawak ng kanyang ama - yakap-puno, tulay-duklay. Quite risky that, but a father doesn't pay any price for getting and gifting his daughter with such a spur-of-the-moment memento anywhere. Salagubang noon, sanggumay naman sa pagkakataong iyon.
Dalawang punggok na punong pino ang kasama ng natapos na iskrip ng dulang pambata na hiniling ng anak. Sa kagubatang pino ng Longlong-Puguis sa La Trinidad binuno ang huling yugto't ilang tagpo sa dula. Nakasumpong ng mga punggok na pino sa bubong ng kamarin ng mga kagamitang pansakahan. Matarik ang bubong. Pero umiral muli ang gawing bayawak.
Ibinilin kong alagaang mabuti ang dalawang punggok na pino, inanyo sa tig-isang mababaw na paso, ginayakan ng lumot at mumunting lunti sa paligid - bonsai talaga.
Payak ang dahilan sa pagtitipon ng mga ganoong punggok na puno. Huklubang puno ang anyo, munti sa sukat. Pambalik-tanaw sa nakalipas na pilit babalikan. Pampasariwa sa daloy ng masasayang gunita - sa bagwis ng ganoong gunita nakakapaimbulog, nakakagalugad sa lawak ng himpapawid si Peter Pan.
Punggok ang pino pero makapal na ang banakal. May gayak na lumot ang paanan, tulad ng mga dambuhalang pino sa ilang. Masusukat sa dangkal ang iilang mumunting duklay. Na hitik sa gunita ng mga puting sanggumay.
Ah, ganito lang ang masasalat at malalasap mula sa dulang sukli sa lambing ng anak. Ang totoo'y ibinubunyag lang ng manunulat ang kanyang sarili sa sinulat. Nakapaloob sa dula ang katiting na igkas-dahas mula shinkage-ryu kendo - na sa puso lang iglap na naglalagda ng anino ang dahas. Sinahugan ng taimtim na gawain bilang dalangin - such work ethos is love made palpable and enduring.
Mapapanood ang dulang musikal na "Larawang Kapilas Puso" - sa direksyon ni Angeli de los Reyes -- sa Rizal Conference Hall ng St. Raymond Building, University of Sto. Tomas nitong Pebrero 20, 21 at 22, 2003.
Comments