UHUGIN pa ‘ko nang makapanood ng arakyo sa hulo ng Pambuan, Gapan (lunsod na ngayon) sa Nueva Ecija. Anyong moro-moro ang naturang palabas. Pinagsanib na sayaw-tula-dula. Kung ilang gabing itatanghal kasabay ng pabasa tuwing kuwaresma.
Paborito kong bahagi ng arakyo ang mga tagpong eskrimahan. Sa talim ng espada dadaanin ang argumento -- duwelong Kristiano’t Moro. Kristiano ang nagsadula. Kaya talo lagi ang Moro.
Naakit ako sa masining na palitan ng ulos. Lalo na sa napakatipid na kilos sa sagupaan. May lantik at lintik na iginuguhit ang katawan ng naglalaban sa tanghalan.
Matapos ang umagang klase sa UE Secondary Training Department (Manila), maraming okasyong sagsag sa Ongpin ang tropang tadtad-tigidig sa mukha. Pipila sa takilya ng tanghalang Dragon. Dinadayo ng kalalakihan ang palabas doon. Susundin ang isang sawikain – “Ang hindi lumingon sa pinanggalingan, tiyak na kulang sa kalibugan.”
Huling taon ng dekada 1960 nang masumpungan sa isang kalyehon sa Ongpin ang pagtatanghal ng Chinese opera. Samut-saring sandata naman ang natunghayan sa mga tagpong sagupaan. Tipid din ang kislot-kilos sa entabladong sinlapad ng sobre. Igagatong ng panoorin ang diwa sa taimtim na liyab ng labanan – umiindayog na apoy ang bawat katawang sumasalang sa tunggalian.
Sa huli’y, higit na nakahiligan ang ganoong palabas kaysa siksikang sipat sa mga madilim na dawag ng hinaharap sa Dragon.
Nagbibilad lang ng mga guhit at piraso ng laman ang mga katawan sa Dragon.
Nag-uulat ng mga hangganan at ibayong lalawigan ng kakayahan ang mga katawang tampok sa arakyo’t operang Tsino. Naglalantad at nagsasaad ng mga kaalaman na nakaimbak sa katawan. Mas akma sa panlasa’t hilig ng isipan.
Nahumaling ako noon sa wuxia – sword opera films mula Taiwan o Hongkong na namumutiktik sa mga aral mula kay Confucius, sa Buddhismo at Taoismo. Kaya mas may puwang sa gunita si Cheng Pei-pei ng Hongkong. Naging puwing lang sa mata ang halaw-Dragon na anyo nina Rosanna Ortiz (Batuta ni Drakula, Saging ni Pacing), Merle Fernandez (Uhaw, Diabolika) at kauri – na pawang losyang na ngayon.
Hindi pa losyang si Cheng Pei-pei. Hinangaan ko siya sa Five Fingers of Death at Jade Raksha. Matagal nang nahasa sa Chinese opera si Cheng bago pumalaot sa wuxia. Wuxia na laging aantig sa gunita ng marikit ngunit payak na arakyo.
It wasn’t Zhang Ziyi or Michelle Yeoh that nudged me to see Crouching Tiger, Hidden Dragon at least four times on a wide screen. Cheng Pei-pei was it – she played “Silver Fox” the illiterate yet wily assassin-teacher to Ziyi’s Jen. She must be in her 60’s. I thought of her body as coiled steel sheathed in a stun of rose petals. Her granite grace remained. Naghuhumiyaw sa tuwa ang musmos sa dibdib na naakit sa arakyo.
Mas marami ngayong tumutunton sa bakas nina Merle Fernandez at Rosanna Ortiz. May katawang ibibilad, ibibisaklat. Kayang-kaya nilang tumihaya. Makipaghimuran. Hangad din nating sila’y makadaupang-ari. Kasabihan nga: “Ang hindi lumingon sa pinanggalingan, hindi na gaanong tinitigasan.”
Aaminin na masarap manlamutak at lumantak – kahit himas na lang sa imahinasyon – ng mga namumukadkad na katawan. Nakatala sa Guinness Book of World Records ang pinakamatagal na harumpakan – 19 na oras. Gulay na hindi makagulapay ang parehang nangahas niyon. The weary bottomline remains the same – flagpole plugs hole, asereje-he-he-he!
Ipinapahid ko ang anino ng arakyo sa ballet na matutunghayan sa Crouching Tiger… Besides sex, a kaleidoscopic dimension to the body breathes out in that spectacle. It sings the body electric.
Pagpalain ng Lumikha ang bawat masikap at maatikha!
Paborito kong bahagi ng arakyo ang mga tagpong eskrimahan. Sa talim ng espada dadaanin ang argumento -- duwelong Kristiano’t Moro. Kristiano ang nagsadula. Kaya talo lagi ang Moro.
Naakit ako sa masining na palitan ng ulos. Lalo na sa napakatipid na kilos sa sagupaan. May lantik at lintik na iginuguhit ang katawan ng naglalaban sa tanghalan.
Matapos ang umagang klase sa UE Secondary Training Department (Manila), maraming okasyong sagsag sa Ongpin ang tropang tadtad-tigidig sa mukha. Pipila sa takilya ng tanghalang Dragon. Dinadayo ng kalalakihan ang palabas doon. Susundin ang isang sawikain – “Ang hindi lumingon sa pinanggalingan, tiyak na kulang sa kalibugan.”
Huling taon ng dekada 1960 nang masumpungan sa isang kalyehon sa Ongpin ang pagtatanghal ng Chinese opera. Samut-saring sandata naman ang natunghayan sa mga tagpong sagupaan. Tipid din ang kislot-kilos sa entabladong sinlapad ng sobre. Igagatong ng panoorin ang diwa sa taimtim na liyab ng labanan – umiindayog na apoy ang bawat katawang sumasalang sa tunggalian.
Sa huli’y, higit na nakahiligan ang ganoong palabas kaysa siksikang sipat sa mga madilim na dawag ng hinaharap sa Dragon.
Nagbibilad lang ng mga guhit at piraso ng laman ang mga katawan sa Dragon.
Nag-uulat ng mga hangganan at ibayong lalawigan ng kakayahan ang mga katawang tampok sa arakyo’t operang Tsino. Naglalantad at nagsasaad ng mga kaalaman na nakaimbak sa katawan. Mas akma sa panlasa’t hilig ng isipan.
Nahumaling ako noon sa wuxia – sword opera films mula Taiwan o Hongkong na namumutiktik sa mga aral mula kay Confucius, sa Buddhismo at Taoismo. Kaya mas may puwang sa gunita si Cheng Pei-pei ng Hongkong. Naging puwing lang sa mata ang halaw-Dragon na anyo nina Rosanna Ortiz (Batuta ni Drakula, Saging ni Pacing), Merle Fernandez (Uhaw, Diabolika) at kauri – na pawang losyang na ngayon.
Hindi pa losyang si Cheng Pei-pei. Hinangaan ko siya sa Five Fingers of Death at Jade Raksha. Matagal nang nahasa sa Chinese opera si Cheng bago pumalaot sa wuxia. Wuxia na laging aantig sa gunita ng marikit ngunit payak na arakyo.
It wasn’t Zhang Ziyi or Michelle Yeoh that nudged me to see Crouching Tiger, Hidden Dragon at least four times on a wide screen. Cheng Pei-pei was it – she played “Silver Fox” the illiterate yet wily assassin-teacher to Ziyi’s Jen. She must be in her 60’s. I thought of her body as coiled steel sheathed in a stun of rose petals. Her granite grace remained. Naghuhumiyaw sa tuwa ang musmos sa dibdib na naakit sa arakyo.
Mas marami ngayong tumutunton sa bakas nina Merle Fernandez at Rosanna Ortiz. May katawang ibibilad, ibibisaklat. Kayang-kaya nilang tumihaya. Makipaghimuran. Hangad din nating sila’y makadaupang-ari. Kasabihan nga: “Ang hindi lumingon sa pinanggalingan, hindi na gaanong tinitigasan.”
Aaminin na masarap manlamutak at lumantak – kahit himas na lang sa imahinasyon – ng mga namumukadkad na katawan. Nakatala sa Guinness Book of World Records ang pinakamatagal na harumpakan – 19 na oras. Gulay na hindi makagulapay ang parehang nangahas niyon. The weary bottomline remains the same – flagpole plugs hole, asereje-he-he-he!
Ipinapahid ko ang anino ng arakyo sa ballet na matutunghayan sa Crouching Tiger… Besides sex, a kaleidoscopic dimension to the body breathes out in that spectacle. It sings the body electric.
Pagpalain ng Lumikha ang bawat masikap at maatikha!
Comments