Skip to main content

Rice and fish until you rest in peace

SINIMULAN ng mga prayleng Dominikano ang latag ng patubig sa kanilang mga palayan sa Laguna pagpihit ng ika-18 siglo. Sa yugtong ito ng kasaysayan, hindi umaabot sa 4,000 ang bilang ng mga Español sa bansa; mahigit 4,000,000 ang populasyong indios cobardes.

Sa panahong iyon, katulong ang mga indio sa paghakot sa mga Sangley o sinaunang Chinoy sa Intramuros para matamnan ng dalawang ulit santaon ang mga palayang Dominikano sa Laguna at ilang bahagi ng Bulakan. Kayod-kalabaw ang mga hinakot sa pagbubukid. Walang bayad.

Maraming pumalag na sinaunang Chinoy. Binanatan ng Mauser 5.56. Humalo sa patubig ang dugong Sangley. Naging pataba sa bukirin ang mga bangkay. Sagana ang bawat ani ng palay.

Ipihit ang panahon. Bago humapay sa pagpasok ng ika-21 siglo, nasa Top 400 Corporations of the Philippines ang National Food Authority (NFA), ang bisig ng pamahalaan sa pamimili, pag-iimbak at pamamahagi ng pangunahing aning butil. Limpak na milyong piso ang kita taun-taon. Kahit sa bawat 10 sako ng aning palay sa mga bukirin, tatlong sako lang ang sasalin sa NFA -- na todo rin sa tubo mula sa katiting na operasyon.

Walang aamin na ang pinakamalaking bulto ng ani, kakabigin ng mga inapo niyong mga Sangley na tahasang nagbuhos ng dugo, pawis; nag-iwan ng kanilang buto’t laman sa mga palayan noong ika-18 siglo.

Inaani na ng kanilang inapo ang patubo sa matagalang puhunan. Long-term investment in karma. Karmwa-ha-ha-haw!

Nitong magkasunod na dekada 1960-1970 naging talamak ang pagpuslit ng mga sabalo (pangitluging inahin ng bangus o Chanos chanos) at binhi ng bangus mula Pilipinas tungo naman sa Formosa.

Pagpalo ng dekada 1980, kasama na ang pritong bangus sa sining-kusina ng, oops, hindi na Formosa ang tawag. Naging Taiwan. Napulido na rin nila ang mga proyektong pangitlugan ng bangus sa pagdaan ng panahon. At nagsimula nang magtustos ang Taiwan ng mga mahusay na binhi ng bangus sa mga proyektong pangisdaan sa Asia, pati sa Pilipinas.

Naisahan tayo. Pero mga Penoy din naman ang nagbenta ng mga inahing sabalo’t binhing bangus sa mga kabig ng Kuomintang ni Chiang Kai Shek.

Comments

Post a Comment

Popular posts from this blog

ALAMAT NG TAHONG

SAKBIBI ng agam-agam sa kalagayan ng butihing kabiyak-- at kabiyakan, opo-- na nakaratay sa karamdaman, ang pumalaot na mangingisda ay napagawi sa paanan ng dambuhalang Waczim-- isang bathala na nagkakaloob sa sinuman anumang ibulwak ng bibig mula sa bukal ng dibdib. Pangangailangan sa salapi na pambili ng gamot ng kapilas-pusong maysakit ang nakasaklot sa puso ng matandang mangingisda. 'Di kaginsa-ginsa'y bumundol ang kanyang bangka sa paanan ng Waczim. Kagy at umigkas ang katagang kimkim noon sa kanyang dibdib: "Salapi!" Bumuhos ng salapi-- mga butil at gilit ng ginto-- mula papawirin. At halos umapaw sa ginto ang bangka ng nagulantang na mangingisda, walang pagsidlan ang galak, at walang humpay ang pasasalamat sa mga bathala. Nanumbalik ang kalusugan ng kabiyak ng mangingisda. At lumago ang kabuhayan, naging mariwasa ang magkapilas-puso na dating maralita. Nilasing ng kanyang mga dating kalapit-bahay ang mangingisda-- na hindi ikina...
Post a Comment
Read more

Cal y canto con camote

FENG shui (literally, wind water flow) lore has it root crops embody a hidden store of treasures. Say, a local food conglomerate needs yearly 35,000 metric tons of cassava for livestock feed-- the available local supply falls short of 13,000 tons. Cassava granules sell for around P9 a kilo. Demand for the same root crop to be used in liquor manufacturing is hitting above the roof. Why, raising cassava is a no-brainer task— this is one tough crop that can grow in the most hostile patches of earth, providing sustenance for ages to dwellers in sub-Saharan parts of Africa. While the hardy cassava is nearly pure starch, the lowly sweet potato or kamote is considered by nutritionists as a super food, the most nutritious of all vegetables— kamote levels of Vitamin A are “off the charts, rich in antioxidants and anti-inflammatory properties.” A fist-sized kamote can supply a day’s dose of glucose to fuel the brain, muscles, and organs, so they claim. Count the country lucky...
Post a Comment
Read more

Wealth garden

‘TWAS CRUEL as smashing a budding green thumb: some years back, an abuela warned me about letting any clump of katigbi (Job’s tears or Coix lachrymal jobi for you botanists) from growing in our homeyard. That grass with rapier-like leaves that smelled of freshly pounded pinipig supposedly invited bad luck and sorrows—why, that biblical character Job wailed and howled a lot, didn’t he? (But was later rewarded with oodles of goodies, wasn’t he?) Then, I came across some arcane text that practically goaded folks to grow katigbi in their gardens—why, there’s a starchy kernel wrapped shut in the seed’s shiny coat. A handful or more of kernels could be cooked as porridge. Too, one could whisper a wish upon seven seed pods, throw ‘em pods in running water—a river or stream—and the wish would be granted! I was warned, too, about planting kapok or talisay trees right in the homeyard—these trees form a cross-like branching pattern. Pasang-krus daw ang bahay na kalapit sa puno ng kapok, tal...
Post a Comment
Read more