MANGKOKOLUM!

WIMPY lang ang mahilig lumantak ng hamburger —kaya yata hugis hippoputamus ang katawan… kaya maraming musmos na lumalaki nitong dekada 1960 ang nandiri sa kinagigiliwang lantakan ngayon. Nakahiligan naman ang pagkain ng kinagigiliwan ni Popeye, spinach —kahit pa mahirap makahagilap nito sa Pilipinas. Pero marami namang katumbas ang naturang comfort food sa paligid—na damong ligaw lang kung ituring… itulos lang sa lupa, tutubo at lalago. Kabilang ang talbos ng sili, kamote, malunggay, uray o kulitis, lubi-lubi, lalaking bignay, kataka-taka, talinum, onte, kamote, kangkong, saluyot, mustasa, alugbati… pawang nanlilimahid din sa iron na panlaban sa pamumutla’t anemia o kulang sa dugo. Mabubungkal sa ulat kamakailan na pati mga kampeon sa Universal Fighting Championships at iba pang batikan sa mixed martial arts , gumagaya na rin kay Popeye na mahilig sa gulay… sila na rin ang nagsasabi na dahil sa ganitong pagkain, mas matindi ang kanilang stamina sa laban. At mas mabilis pang maipa...

BARELY above a whisper, a snake’s hiss is expelled off the diaphragm nearly draining the lungs of its air intake… done 18 to 36 times in the course of a day the regimen toughens the air passages, bronchioles, lungs including, that in turn chucks melancholy and motley feelings of sadness that can touch off pulmonary tuberculosis and other consumptive diseases. Such a sound heals, nurtures, strengthens. Lulan ng sasakyan mula Ampasit, La Trinidad sa lalawigang Benguet hanggang kahabaan ng lansangang tumatagos sa Tarlac, ipupukol na tila punlang palay ang tibok ng dibdib sa bawat madaanang dilag sa daan— ay-ayyatenka, ading ! I love you, lady! Duh, that wasn’t meant to waylay every lay along the way. Nearly every lass or Iluko-speaking maiden who heard such a thundered profession of tenderness broke into a grin, or paused to roar with laughter… what a loud, unheard-of way to nudge feel-good oxytocin and estrogen hormones between a woman’s ears… maybe, bliss between lissome thighs, too...

INSTRUCTIONS explicit or implicit are easier to follow… say, the Fibonacci sequence, 0, 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, 55… you get to figure it out—and can now trot out-- the digits that’ll come next. We can take the numbers to represent a quantum of force in motion… it’s evident in a whirling pattern wrought out in the shell of a common freshwater snail—the susong pilipit , tropic escargots which goes well simmered in coconut cream, julienned ginger and curcumin, red hot chili peppers, and minced fiddlehead fern tops or swamp cabbage… ah, suction at such ripple of nipples is a lot luscious than words. The same number sequence whirls out with devastating results, with the calm eye of a howler or tornado as zero swirl point. We can adopt the same mayhem as gleaned from such act of God… this portion of my lecture shifts to what fellow martial artist Alma Anonas-Carpio unleashed on a big boorish bloke in a crude display of unwanted affection for her… you’re beside the victim… with left foo...

TO the swoon of winds tugging at my chest lifted of the day’s cares, head rendered giddy with drink… a song rock-hard thaws, rills out of my tummy and spills its notes calm like a shy scatter of stars... old as memory. To sing in dead earnest is to pray twice… kaya marahil walang matimtimang birhen sa matiyagang manalangin… sinasamba, idinadambana saka dinadamba na. Sa haraya ng harana iduduyan ang mga apo, kahit malayo ang mga damuho… makakagawian nila ang haplos ng lamyos mula mga labi ng Diablolo… Iidlip na sana si Direk Dindo Angeles nang marinig na umuungol-alulong na naman ako—aba’y baka ‘kikipagbuno sa bangungot—napilitang bumaba’t ungkatin kung ano na ang kalagayan namin ni Dennis Fetalino… kaming dalawa lagi ang aabutin ng madaling-araw, ‘kikipagtipan sa tuba’t tungga sa ilang araw na pamamalagi sa pulo ng Ilin, sa kanlurang bahagi ng San Jose, Mindoro Occidental. At sa huling yugto ng tunggaan, may udyok o tudyo ang pag-awit kasaliw ang koro ng mga kuliglig sa paligid… mutya...

LAGING sa mas malaman, mas malaking bisig ng ilang katoto nasusubukan kung tumpak ba ang inilalapat na pagsasanay sa sariling kamay… nasasaktan na sila kapag nakapingki ang katamtaman lang na bisig, inihahasa bilang “Kamay ng Demonyo.” Araw-araw ang pagsasanay… hindi lalapat ang kalawang o alikabok sa laman na laging nakasalang sa palihan… matindi na ang bisa ng ganitong gawi sa kabuuan ng utak, lalo na sa prefrontal cortex , pati sa hippocampus na binubulwakan ng dopamine neuro-hormone para manatiling masigla at may itatagal hanggang sa, the punctuation mark in this sentence, dear children, drew inspiration from The Smiths’ new wave hit, “Girlfriend in a Coma.” At kawawa ang ulirat ng mga kumag na kuntento nang sumalampak na parang kamote’t kumatsang buong maghapon at magdamag… nagiging gunggong… unti-unti kasing natutuklap, natitibag ang laman ng utak—lalo na sa prefrontal cortex, hypothalamus, hippocampus, and the reptilian areas of the brain… And I guess that’s what the Messiah m...

SA huling araw ng kanilang pagsasanay, inudyukan ang may 50 paslit na isulat sa pilas ng papel ang kani-kanilang hiling sa hinaharap… tinipon ang mga sulat, isinalin sa sisidlan ng tubig… humukay sa paanan ng isang punong mangga’t doon inilagak ang may 50 kahilingan… Kung “diwa’y walang gapos, puso’y walang galos” na maglalagak ng may galak na hiling sa dibdib ng lupa, ititibok ng bawat hakbang sa kanilang tatahaking landas ang mga katuparan. Sinauna ang ganitong paniniwala. Mahahalungkat ang pamamaraan sa mga aklat ng lihim na karunungan. Karaniwang sa kapirasong kawayan inuukit ang hiling, ibinabaon sa lupa na nakaturo ang magkabilang dulo sa timog at hilaga… upang mauntag ang kakayahan ng lupa na ibangon, palaguin na tila binhi ng halaman ang katuparan ng hiling. Ibinubulong din sa pitong butil ng katigbi ( Job’s tears ) ang taimtim na hiling, saka ipinupukol sa agos ng ilog… nakaugnay ang tubig sa katuparan ng kahilingan—na karaniwang ukol sa pagbaha ng saganang kabuhayan, pagwasak...

NAIPAKILALA sa mga paslit na sinanay kamakailan ang isang malapad na latag ng ikmo ( ch’ing chu, Piper betle ) sa lilim ng punong mangga. Nabanggit na mga matanda lang ang gumagamit sa naturang dahon… itinatapal sa mga sumasakit na kasu-kasuan o sikmura, ampat sa kirot ng kabag at rayuma… Nalimutan pa nga ang pangalan ng halaman na kontra-diabetes din pala ang katas ng dahon… konting pananaliksik pa’t mabubungkal din ang iba pang bisa laban sa sakit ng ligaw na baging na katuwang ng apog ang dahon sa mga kakanin ng Thailand. Opo, nagtataglay ng anti-oxidants ang ikmo, panlaban pa sa tadyak ng alkohol sa utak, at mas mabagsik kaysa streptomycin ang bisa kontra mikrobyo… kaya mas mainam lantakan—may banayad na lasa ng paminta’t sili-- kaysa iceberg or romaine lettuce. Pwedeng lapatan ng sinumang paslit ng iba pang pangalan, halimbawa, kontrayuma… baka nga kontra sa gayuma—parang alkohol din kasi ang sipa ng pagnanasa sa utak… ‘kakahilo, ‘kakalasing, ‘kakabaliw. So I was shaking my head...

HONEST-TO-GOODNESS surveillance was carried out for more than six months… thorough extirpation spree came at the heels, each member of the official’s family— surviving next of kin, wife, sons, daughters, and grandchildren-- were sent to an early date with embalmers. It was needless at burial rites to cue for crocodile’s tears that poured awash like cash the official had appropriated for himself over the years. Ambuscade right after the last of his kin was interred… official was spared, though. He was pumped several clips of small caliber slugs that tore out both patellae, shredded his penis and scrotum and sent him on his knees begging his masked attackers to put him away… with a view to a reunion with kith and kin in a comfy, fiery place reserved for their kind… His plea bargaining was politely ignored with a solemn collective salute. They wanted him to live, maybe, enjoy or endure his cache of millions… live on as a derelict. It was a priceless gift of life—his own—that the bushwhack...

A covey of children in their pre-teens have been accepted into my clutch of FB friends… that gives them the freedom to scrawl their thoughts on a virtual wall, an agony column of sorts that allows every befriended soul—lost, found, searching-- to connect. And what would children write about? Anything and everything they can think of. So far, only one has left a few words what she felt about what I shared—a getting-to-know-you walk on swidden trails where scraggly, struggling plant remnants of a lost wilderness still found unwieldy sanctuary. The plants will be trampled, trodden, hacked off, uprooted, burnt… ignored… every which way we can efface fragments of a forbidding topography in a rush to more comforting, safer, perhaps ground made more familiar and suitable to haunt… the unknown will always be daunting and fearsome. Always, the weak-hearted and frail-willed individual demands of the unknown to conform to his weakness and frailty… Hindi ko sila naipakilala sa punong ligas na wala...

" We honor life when we work. The type of work is not important: the fact of work is .” -- Matthew Fox PAULIT-ULIT lang na iaangat, isusudsod ang asarol para mabuhaghag ang lupa, tumagos ang hangin sa paligid ng pananim… hanggang maging tangkay na kawayan ang kambal na bisig, maging sudsod na asero ang mga kamay. Ilang taon din na totoka, tututok sa pangangasiwa sa pataniman ng malunggay… sa gitna ng isang pulo na nasa kanlurang bahagi ng Mindoro… walang sasakyan, walang kuryente, walang laptop , walang Facebook … pero malinaw ang talagang pakay doon— missionary outpost, agricultural extension work, on-site research and development, permaculture, agro-forestry… Kung ano ang taglay sa laman at nalalaman, ‘yun ang isasalang sa naturang lunan… Homo doctvs is se semper divitias habet … bubukal ang yaman mula taglay na kaalaman. Nakasaboy na tila kawan-kawang alitaptap ang mga tala’t buntala sa gabi… at samut-saring himig ng kung anu-anong kulisap ang inihahasik sa hanging naglalaro s...