Skip to main content

Sintunis

NAKAGISNAN nang ganoon ang tawag sa dalandan—sintunis,

Ilang ulit na nahapyawan ang ganoong taguri sa katutubong kahel mula sa ilang sinulat ni Apolinario Mabini, tubong nayon ng Talaga sa Tanauan, Batangas.

Mag-isa niyang binuno’t inakda ang unang Saligang Batas ng bansa na pinagtibay sa Malolos. Sa kanyang kabataan, araw-araw siyang naglalakad mula Tanauan tungo sa Lipa—higit 20 kilometrong lakarin-- para pumasok sa paaralan. Kaya marahil nalumpo.

Lumpo sa yapak, malawak gumalugad ang utak. Natukoy siya na utak ng himagsikan kontra sa mga sumakop na Amerikano. Nasakote. Ipinatapon sa Guam. Habang tiwalag sa sariling lupain hanggang sa pag-aagaw-buhay, nag-umalpas sa gunita ang mga hanay ng punong sintunis na kalapit ng tinubuang dampa sa nayong Talaga, nakadunghal sa Lawang Taal.

Nakalakhan na ang sintunis— mula uring Szinkom hanggang mala-mandarin orange na uring Ladu—na kabilang sa mga madalas lantakan noong kamusmusan. Mas mura kasi kaysa kahel-California o Perrante orange.

Lagi pang kakawing ang asim sa alaala ni Ka Pule Mabini, sa kanyang halimbawa ng sigasig sa pagtuklas ng kaalaman, sa talim-balisong ng kanyang talino. Pati na pagmamahal sa sariling bayan.

Baratilyong presyo: P10 sangkilo ng sintunis na Szinkom sa mga naglalako sa palengke ng F. Blumentritt (sunod sa pangalan ng katotong Aleman ni Dr. Jose Rizal, “bulaklak na tumatadyak” ang katuturan ng blumentritt).

Sasagi sa isipan na talagang may tadyak ang halimuyak ng bulaklak ng Szinkom. Naranasan nang mapadaan sa hanay ng mga namumulaklak na sintunis. Gabi. Kasabay sa paglalakad noon ang dating kaliyag na kabayan ni Ka Pule. Humahalimuyak din sa gunita.

Tadyak sa gunita nina Mabini’t Rizal ang presyo ng matamis na ponkan—P10 sampiraso ngayon. Babagsak pa ang presyo habang palapit ang Pasko.

Matamis man ang udyok sa panlasa ng banyagang bunga, higit na mataimtim ang anyaya ng maasim na Szinkom. Sa dalandan pa rin ako. Sa katutubong sintunis. Sa bunga mula sariling bayan.

Nitong 1988, lumalaspag ang bansa ng mahigit P3.5 milyon araw-araw sa pag-angkat ng mga banyagang bunga—oranges, grapes, apples, kung anu-ano para igayak sa hapag ng Pasko. Tuusin na lang sa isipan ang nasisimot na dollar reserves ng bansa sa pagtangkilik sa mga dayuhan. Saka humagulgol. Umalulong na tila asong ulol.

Tahimik pa rin kaming tagatangkilik ng sintunis.

May malalim na dahilan sa pagiging makabayan ng panlasa’t sikmura. Your ponkan, mandarin or California orange has an easy life thriving through one or two strains of virus that attacks citrus in the temperate zone nations. Tatawagin ko nang mga bunga’t punong lampa.

Hindi matatawag na lampa ni lumpo ang katutubong bungang citrus—it thrives through over hundreds of viruses, fungi, bacteria and such microorganisms that can zap out presto the life of your ponkan, mandarin or California orange groves.

Matibay ang sintunis.

Matatag sa mga salakay na kikitil ng buhay.

Call sintunis a hardy nutraceutical, a nutritious pharmaceutical—packing and providing the consumer immunity from hordes of crippling, disease-causing agents that the tropic citrus plant has become immune to. Walang ganoong katangian ang ponkan at iba pang banyagang bunga.

Sabi nga, you are what you eat. Namnamin natin ang kaloob na tibay at tatag ng sintunis—P10 sangkilo lang. Magaan sa bulsa. Matibay sa katawan.

Comments

Popular posts from this blog

ALAMAT NG TAHONG

SAKBIBI ng agam-agam sa kalagayan ng butihing kabiyak-- at kabiyakan, opo-- na nakaratay sa karamdaman, ang pumalaot na mangingisda ay napagawi sa paanan ng dambuhalang Waczim-- isang bathala na nagkakaloob sa sinuman anumang ibulwak ng bibig mula sa bukal ng dibdib. Pangangailangan sa salapi na pambili ng gamot ng kapilas-pusong maysakit ang nakasaklot sa puso ng matandang mangingisda. 'Di kaginsa-ginsa'y bumundol ang kanyang bangka sa paanan ng Waczim. Kagy at umigkas ang katagang kimkim noon sa kanyang dibdib: "Salapi!" Bumuhos ng salapi-- mga butil at gilit ng ginto-- mula papawirin. At halos umapaw sa ginto ang bangka ng nagulantang na mangingisda, walang pagsidlan ang galak, at walang humpay ang pasasalamat sa mga bathala. Nanumbalik ang kalusugan ng kabiyak ng mangingisda. At lumago ang kabuhayan, naging mariwasa ang magkapilas-puso na dating maralita. Nilasing ng kanyang mga dating kalapit-bahay ang mangingisda-- na hindi ikina...

Cal y canto con camote

FENG shui (literally, wind water flow) lore has it root crops embody a hidden store of treasures. Say, a local food conglomerate needs yearly 35,000 metric tons of cassava for livestock feed-- the available local supply falls short of 13,000 tons. Cassava granules sell for around P9 a kilo. Demand for the same root crop to be used in liquor manufacturing is hitting above the roof. Why, raising cassava is a no-brainer task— this is one tough crop that can grow in the most hostile patches of earth, providing sustenance for ages to dwellers in sub-Saharan parts of Africa. While the hardy cassava is nearly pure starch, the lowly sweet potato or kamote is considered by nutritionists as a super food, the most nutritious of all vegetables— kamote levels of Vitamin A are “off the charts, rich in antioxidants and anti-inflammatory properties.” A fist-sized kamote can supply a day’s dose of glucose to fuel the brain, muscles, and organs, so they claim. Count the country lucky...

Wealth garden

‘TWAS CRUEL as smashing a budding green thumb: some years back, an abuela warned me about letting any clump of katigbi (Job’s tears or Coix lachrymal jobi for you botanists) from growing in our homeyard. That grass with rapier-like leaves that smelled of freshly pounded pinipig supposedly invited bad luck and sorrows—why, that biblical character Job wailed and howled a lot, didn’t he? (But was later rewarded with oodles of goodies, wasn’t he?) Then, I came across some arcane text that practically goaded folks to grow katigbi in their gardens—why, there’s a starchy kernel wrapped shut in the seed’s shiny coat. A handful or more of kernels could be cooked as porridge. Too, one could whisper a wish upon seven seed pods, throw ‘em pods in running water—a river or stream—and the wish would be granted! I was warned, too, about planting kapok or talisay trees right in the homeyard—these trees form a cross-like branching pattern. Pasang-krus daw ang bahay na kalapit sa puno ng kapok, tal...